Rekürren Anafilaksi (Tekrarlayan Anafilaksi) Nedir?

Rekürren anafilaksi, belirli bir süre içinde birden fazla kez ortaya çıkan şiddetli alerjik reaksiyonlar ile karakterize edilen bir durumdur. Bu reaksiyonlar aynı tetikleyiciye maruz kalındığında veya bazen tetikleyici olmadan da gelişebilir. Standart anafilaksiden farklı olarak, epizodik olarak tekrar eden anafilaktik ataklar görülür.

İletişim Formu

Nedenleri

Rekürren anafilaksi, farklı mekanizmalarla tetiklenebilir. En yaygın nedenler şunlardır:

1. Gıda Alerjileri:
   • Fıstık, kabuklu deniz ürünleri, süt, yumurta gibi yaygın alerjenler
2. İlaç Alerjileri:
   • Penisilin, NSAID’ler, radyokontrast maddeler
3. Arı ve Böcek Sokmaları:
   • Arı, eşek arısı, ateş karıncası sokmaları
4. Egzersize Bağlı Anafilaksi:
   • Gıda tüketimi sonrası egzersiz yapıldığında tetiklenebilir
5. Mast Hücre Bozuklukları:
   • Sistemik mastositoz gibi hastalıklar
6. İdiyopatik Anafilaksi:
   • Bilinen bir tetikleyici olmadan gelişen vakalar

Belirtiler

Rekürren anafilaksi genellikle ani başlayan ve hızla ilerleyen belirtilerle kendini gösterir:

• Deri belirtileri: Kaşıntı, ürtiker (kurdeşen), anjiyoödem
• Solunum belirtileri: Hışıltılı solunum, nefes darlığı, boğazda daralma hissi
• Gastrointestinal belirtiler: Karın ağrısı, kusma, ishal
• Kardiyovasküler belirtiler: Kan basıncı düşüklüğü, taşikardi, bayılma

Tanı ve Değerlendirme

1. Hastanın hikayesi ve tetikleyicilerin belirlenmesi
2. Kan testleri:
   • Serum triptaz düzeyi (Anafilaksi sırasında artabilir)
   • Spesifik IgE testleri (Gıda, ilaç, böcek alerjileri için)
   • Mast hücre bozuklukları için genetik testler
3. Cilt Prick Testi ve Bileşene Dayalı Testler (ALEX-2 gibi)
   • Özellikle gıda ve böcek alerjilerinde kullanılır

Tedavi ve Yönetim

1. Acil Müdahale:
   • Epinefrin (Adrenalin) Enjeksiyonu (Kas içine, anafilaksi geliştiğinde hemen uygulanmalıdır)
   • Antihistaminikler (H1 ve H2 reseptör antagonistleri)
   • Kortikosteroidler (Anafilaksi sonrası geç reaksiyonları önlemek için)
   • Sıvı ve oksijen desteği
2. Önleyici Stratejiler:
   • Tetikleyicilerden kaçınma (örn. gıda alerjisi varsa diyet düzenlemesi)
   • Alerji immünoterapisi (Böcek sokmalarına karşı spesifik immünoterapi uygulanabilir)
   • Mast hücre stabilizatörleri (Özellikle mastositoz varsa)
   • Oto-enjektör Epinefrin Kullanımı (Hastaya adrenalin oto-enjektör reçete edilmelidir)

Özet:

Rekürren anafilaksi, tekrarlayan şiddetli alerjik reaksiyonlarla seyreden, hayatı tehdit edebilen bir durumdur. Nedenleri arasında gıda, ilaç, böcek sokmaları ve idiyopatik faktörler bulunur. Tanı için klinik değerlendirme, spesifik IgE testleri ve bazen ALEX-2 gibi bileşene dayalı testler kullanılır. Tedavide adrenalin anahtar ilaçtır ve tetikleyicilerden kaçınılması kritik öneme sahiptir.

Bifazik Anafilaksi ve Ardışık Anafilaksi (Rekürren Anafilaksi) Nedir?

1. Bifazik Anafilaksi Nedir?

Bifazik anafilaksi, ilk anafilaktik reaksiyonun tedavi edilip düzelmesinden saatler veya bazen günler sonra ikinci bir anafilaktik reaksiyonun ortaya çıkmasıdır. İkinci atak, ek bir alerjen maruziyeti olmadan gelişir.

Özellikleri:

• Genellikle 1-72 saat içinde ortaya çıkar.
• %4 – %20 oranında hastada görülebilir.
• İlk epizoddan daha hafif ya da daha ağır olabilir.
• Ana mekanizma: Mast hücrelerinden salınan gecikmiş inflamatuar mediyatörlerdir (histamin, lökotrienler, prostaglandinler).

📌 Önemli:

Bifazik anafilaksiyi önlemek için hastalar ilk epizoddan sonra en az 6-24 saat hastanede gözlem altında tutulmalıdır.

2. Ardışık (Rekürren) Anafilaksi Nedir?

Rekürren anafilaksi, farklı zaman dilimlerinde ve farklı tetikleyicilere bağlı olarak farklı günlerde veya haftalarda tekrar eden anafilaktik atakları ifade eder. Bifazik anafilaksiden farklı olarak, her atak farklı bir alerjenle tetiklenebilir veya altta yatan mast hücre hastalığı gibi kronik bir neden olabilir.

Nedenleri:

• Gıda alerjileri (Fıstık, kabuklu deniz ürünleri, süt, yumurta vb.)
• İlaç alerjileri (Penisilin, NSAID’ler, kontrast maddeler)
• Arı ve böcek sokmaları
• Egzersize bağlı anafilaksi
• Mast hücre aktivasyon sendromu veya sistemik mastositoz
• İdiyopatik anafilaksi (sebebi belirlenemeyen anafilaksi)

3. Bifazik Anafilaksi Nasıl Tanınır?

İlk anafilaksi atağından sonra şu belirtiler gelişirse, bifazik anafilaksi olasılığı artar:

• Yavaş başlangıçlı ilk reaksiyon (genellikle 30 dakikadan uzun sürede gelişen)
• Ağır seyirli ilk anafilaksi (düşük tansiyon, solunum yetmezliği vb.)
• Epinefrinin geç uygulanması veya yetersiz doz kullanımı
• Kortikosteroid verilmemesi
• Daha önce bifazik anafilaksi öyküsü olması

4. Bifazik ve Rekürren Anafilaksinin Tedavisi ve Yönetimi

📌 Anafilaksinin tedavisi epinefrin (adrenalin) ile yapılır.

1️⃣ Acil Müdahale (İlk Atakta)
✔ İlk tercih: Kas içi (IM) epinefrin uygulanmalıdır.
✔ Hastaya oksijen, sıvı ve antihistaminikler verilir.
✔ Steroidler (metilprednizolon, prednizon) verilebilir (bifazik reaksiyonları önlemek için tartışmalıdır, ancak ağır vakalarda önerilebilir).

2️⃣ Hastanede Gözlem Süresi
✔ Hafif-orta şiddetteki anafilaksilerde en az 6 saat
✔ Şiddetli anafilaksilerde 24 saate kadar gözlem altında tutulmalıdır.
✔ Bifazik anafilaksi riski taşıyan hastalar mutlaka takip edilmelidir.

3️⃣ Uzun Dönem Yönetimi
✔ Hastaya epinefrin oto-enjektörü (EpiPen) reçete edilmelidir.
✔ Tetikleyici belirlenmeli ve kaçınılmalıdır.
✔ Alerji testi (Prick testi, spesifik IgE testleri, ALEX-2 gibi multiplex testler) yapılmalıdır.
✔ Eğer mast hücre aktivasyon sendromu şüphesi varsa, serum triptaz testi değerlendirilebilir.

5. Sonuç:

• Bifazik anafilaksi, ilk epizottan saatler veya günler sonra ikinci bir reaksiyonun gelişmesidir.
• Rekürren (ardışık) anafilaksi, farklı zaman dilimlerinde farklı tetikleyicilerle gelişen atakları ifade eder.
• Ana tedavi epinefrindir ve hastalar en az 6-24 saat gözlem altında tutulmalıdır.
• Anafilaksi riski taşıyan hastalar oto-enjektör taşımalı ve alerji uzmanına yönlendirilmelidir.

Bifazik Anafilaksi Neden Olur?

Bifazik anafilaksi, ilk anafilaktik reaksiyonun tamamen düzelmesinden saatler veya günler sonra tekrar eden bir anafilaktik reaksiyon olarak tanımlanır. Yeni bir alerjene maruz kalmadan ortaya çıkar ve mekanizması tam olarak anlaşılamamış olsa da, bazı fizyopatolojik süreçlerin bunda rol oynadığı düşünülmektedir.

1. Bifazik Anafilaksinin Fizyopatolojisi (Mekanizması)

Bifazik reaksiyonun ana nedeni, mast hücrelerinden ve bazofillerden salınan inflamatuar mediyatörlerin devam eden etkisi veya geç salınımıdır.

1. a) Mast Hücre ve Bazofil Aktivasyonu

Anafilaksinin ilk fazında, mast hücreleri ve bazofiller histamin, lökotrienler (LTC4, LTD4, LTE4), prostaglandinler (PGD2), triptaz ve diğer inflamatuar mediyatörleri salar.

İlk reaksiyon genellikle epinefrin, antihistaminikler ve kortikosteroidlerle kontrol altına alınabilir. Ancak, bazı mast hücreleri geç aktive olur ve ikinci fazda (bifazik reaksiyon) ek mediyatör salınımı gerçekleşebilir.

1. b) Sitokin ve Kemokinlerin Geç Salınımı

• İlk reaksiyon sırasında, bazı proinflamatuar sitokinler ve kemokinler (örneğin TNF-α, IL-4, IL-6) hızlı yanıt yerine saatler içinde yavaş yavaş salınabilir.
• Bu sitokinler, inflamasyonu ve vasküler geçirgenliği artırarak ikinci bir anafilaktik atağı tetikleyebilir.
• Geç salınan lökotrienler ve prostaglandinler, bronkokonstriksiyon (hava yollarının daralması) ve hipotansiyona neden olabilir.

1. c) Epinefrin Metabolizması ve Erken Düşüşü

• Anafilaksi tedavisinde kullanılan epinefrinin etkisi zamanla azalabilir.
• Epinefrin, kısa yarı ömrü nedeniyle vücutta hızla metabolize olur (yaklaşık 2-3 saat içinde etkisi azalır).
• Eğer inflamatuar süreç hala devam ediyorsa, epinefrin etkisini kaybettiğinde ikinci reaksiyon ortaya çıkabilir.

1. d) Geç Mast Hücre Degranülasyonu

• Bazı mast hücreleri, epinefrin tedavisinden sonra bile geç aktive olabilir.
• Histamin ve lökotrienlerin gecikmeli salınımı, bifazik reaksiyona yol açabilir.

2. Bifazik Anafilaksiyi Tetikleyen Faktörler nelerdir ? kimlerde görülür??

Bifazik anafilaksi geliştirme riski bazı hastalarda daha yüksektir.

📌 Bifazik reaksiyon riski yüksek olan hastalar:

1. İlk anafilaksi epizodu ağır olanlar
   • Hipotansiyon, solunum yetmezliği, şok gelişen hastalar
   • Çoklu organ tutulumu olanlar
2. Epinefrin gecikmeli uygulanan hastalar
   • İlk müdahalenin gecikmesi, ikinci atağın daha olası hale gelmesine neden olabilir.
3. Steroid verilmemiş hastalar
   • Kortikosteroidler (prednizon, metilprednizolon), inflamasyonu azaltabilir. Bazı çalışmalarda bifazik reaksiyonları önleyebileceği öne sürülmüştür.
4. Anafilaksi atağı yavaş gelişen hastalar
   • Eğer ilk reaksiyon 30 dakikadan daha uzun sürede geliştiyse, bifazik reaksiyon riski artar.
5. Mast hücre aktivasyon sendromu veya mastositoz hastaları
   • Bu hastalar mast hücrelerinin aşırı duyarlı olması nedeniyle tekrar eden anafilaksiye daha yatkındır.
6. İleri yaş ve eşlik eden hastalıklar
   • Astım, kardiyovasküler hastalıklar gibi ek hastalıkları olan bireylerde bifazik reaksiyon riski daha yüksektir.