Meyvelerde, sebzelerde ve tıbbi bitkilerde yaygın olarak bulunan bir flavonoid olan quercetin, kapsamlı farmakolojik özellikleri nedeniyle önemli ilgi görmüştür. Bu inceleme, quercetin’in kardiyovasküler hastalıklar, kanser, diyabet ve nörodejeneratif bozukluklar dahil olmak üzere kronik hastalıkların önlenmesi ve tedavisindeki etkinliğini araştırmaktadır. Vurgu, antioksidan, anti-inflamatuar, antiviral ve immünomodülatör özelliklerinin yanı sıra altta yatan etki mekanizmalarına yapılmaktadır.
Giriş
Quercetin, flavonoid ailesine ait doğal bir polifenolik bileşiktir ve öncelikli olarak soğan, elma, çilek, kapari ve çayda bulunur. Güçlü bir antioksidan ve anti-inflamatuar ajan olarak rolü de dahil olmak üzere geniş yelpazedeki biyolojik aktiviteleri için kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Ortaya çıkan kanıtlar ayrıca kronik hastalıklarda yer alan temel yolları düzenlemedeki etkinliğini de desteklemektedir ve bu da onu terapötik uygulamalar için umut vadeden bir aday haline getirmektedir.
Kimyasal Yapı ve Biyoyararlanım
Quercetin (3,3′,4′,5,7-pentahidroksiflavon), yüksek antioksidan kapasitesine katkıda bulunan polifenolik yapısıyla karakterize edilir. Umut verici farmakolojik özelliklerine rağmen, quercetin şu nedenlerden dolayı zayıf biyoyararlanım gösterir:
- Düşük su çözünürlüğü : Sulu ortamlarda sınırlı çözünürlük emilimi azaltır.
- Hızlı metabolizma : Karaciğer ve bağırsaklarda yoğun bir ilk geçiş metabolizmasına uğrar ve bunun sonucunda glukuronidasyon, sülfatlanma ve metillenme metabolitleri oluşur.
Bu zorlukların üstesinden gelmek için, kuersetin nanopartiküllerinin, lipozomal kapsüllemelerin ve siklodekstrinli konjugatların geliştirilmesi de dahil olmak üzere çeşitli stratejiler araştırılmıştır.
Farmakolojik Özellikler ve Etki Mekanizmaları
- Antioksidan Aktivite
- Kuersetin, reaktif oksijen türlerini (ROS) nötralize eden ve lipidlere, proteinlere ve DNA’ya oksidatif hasarı önleyen güçlü bir serbest radikal temizleyicisidir.
- Süperoksit dismutaz (SOD), katalaz ve glutatyon peroksidaz gibi endojen antioksidan enzimleri artırır.
- Anti-inflamatuar Etkiler
- Kuersetin, nükleer faktör-kappa B (NF-κB) sinyal yolunu inhibe ederek IL-6, TNF-α ve IL-1β gibi proinflamatuar sitokinlerin üretimini azaltır.
- İnflamatuar yanıtlarda rol oynayan enzimler olan siklooksijenaz-2 (COX-2) ve lipoksijenazı azaltır.
- Kardiyoprotektif Özellikler
- Kuersetin, vasküler dokularda nitrik oksit (NO) üretimini artırarak ve oksidatif stresi azaltarak endotel fonksiyonunu iyileştirir.
- Aterogenezde önemli bir adım olan düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) oksidasyonunu inhibe eder.
- Yapılan çalışmalar, kuersetinin renin-anjiyotensin sistemini düzenleyerek hipertansiyon hastalarında kan basıncını düşürdüğünü göstermektedir.
- Kanser Önleyici Etkiler
- Quercetin, kaspazların aktivasyonu ve Bcl-2 ailesi proteinlerinin modülasyonu da dahil olmak üzere mitokondriyal yollar aracılığıyla kanser hücrelerinde apoptozu indükler.
- PI3K/Akt, MAPK ve STAT3 gibi çoklu sinyal yollarını hedef alarak kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller.
- Tümör büyümesini ve metastazı önleyen anti-anjiyojenik etkiler gözlenmiştir.
- Antidiyabetik Etkiler
- Kuersetin, AMP ile aktive olan protein kinazı (AMPK) aktive ederek ve endoplazmik retikulum stresini azaltarak insülin duyarlılığını iyileştirir.
- Karbonhidrat sindiriminde rol oynayan α-glukozidaz ve α-amilazı inhibe ederek, yemek sonrası glikoz düzeylerini düşürür.
- Kuersetin, pankreas beta hücrelerini oksidatif hasar ve inflamasyondan korur.
- Nöroprotektif Özellikler
- Kuersetin, kan-beyin bariyerini geçerek sinir dokularında oksidatif stresi ve inflamasyonu azaltarak nöroprotektif etki gösterir.
- Alzheimer hastalığında rol oynayan amiloid-beta agregasyonunu inhibe ediyor ve tau fosforilasyonunu azaltıyor.
- Hayvan çalışmaları, kuersetinin nörodejenerasyon modellerinde bilişsel işlevi ve hafızayı iyileştirdiğini göstermektedir.
- Antiviral Aktivite
- Kuersetin, grip, SARS-CoV-2, hepatit C ve dang virüsü de dahil olmak üzere çok çeşitli virüslere karşı antiviral etki göstermektedir.
- Viral polimeraz ve proteazları inhibe ederek viral replikasyonu bozar.
- Quercetin’in immünomodülatör etkileri viral enfeksiyonlarda konak savunma mekanizmasını güçlendirir.
Klinik Uygulamalar
- Kalp ve Damar Sağlığı
- Randomize kontrollü çalışmaların (RCT) meta-analizi, kuersetin takviyesinin hipertansif bireylerde sistolik ve diyastolik kan basıncını önemli ölçüde azalttığını buldu.
- Uzun vadeli takviyenin, LDL kolesterolü düşürerek ve yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) seviyelerini artırarak lipid profillerini iyileştirdiği gösterilmiştir.
- Kanser Önleme
- Klinik öncesi çalışmalar, kuersetin takviyesinin tümör büyümesini azalttığını ve kemoterapötik ajanların etkinliğini artırdığını göstermektedir. Ancak klinik çalışmalar hala erken aşamadadır.
- Diyabet Yönetimi
- İnsan deneylerinde, kuersetin takviyesinin tip 2 diyabetli hastalarda glisemik kontrolü iyileştirdiği ve oksidatif stres belirteçlerini azalttığı görülmüştür.
- Nörodejeneratif Bozukluklar
- Alzheimer ve Parkinson hastalıklarının erken faz klinik çalışmalarında kuersetin takviyesinin bilişsel işlevi iyileştirdiği ve nöroinflamasyonu azalttığı gösterilmiştir.
- Viral Enfeksiyonlar
- COVID-19 salgını sırasında kuersetin, yardımcı tedavi olarak incelenmiş ve semptomların şiddetinde ve hastalık süresinde azalmaya işaret eden kanıtlar elde edilmiştir.
Çözüm
Quercetin, çeşitli kronik hastalıkları önleme ve tedavi etme konusunda önemli potansiyele sahip biyoaktif bir flavonoiddir. Antioksidan, anti-inflamatuar, antikanser ve antiviral özellikleri kapsamlı klinik öncesi ve yeni klinik kanıtlarla desteklenmektedir. Biyoyararlanım ve standardizasyonla ilgili zorluklara rağmen, quercetin umut vadeden doğal bir terapötik ajandır.
Referanslar
- Anand David, AV, ve diğerleri (2016). Quercetin, doğal bir flavonoid: kardiyoloji ve onkolojide potansiyel terapötik uygulamalar. Frontiers in Pharmacology, 7, 31.
- D’Andrea, G. (2015). Quercetin: Çok yönlü terapötik uygulamalara sahip bir flavonol? Fitoterapia, 106,256–
- Bhattacharya, S. (2019). Potansiyel bir terapötik ajan olarak quercetin: Klinik denemeler ve gelecekteki yönler. Gıda Biyokimyası Dergisi, 43 (12), e13030
Leave a comment