Kronik Öksürüğün Nedenleri ve Tanısal Yaklaşım

Kronik öksürük, sekiz haftadan uzun süren, hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyen yaygın bir semptomdur. Solunum sistemi hastalıklarının bir belirtisi olabileceği gibi, kardiyovasküler veya gastroenterolojik nedenlere de bağlı olabilir. Bu yazıda, kronik öksürüğün en yaygın nedenleri ve tanısal yaklaşım ele alınacaktır.

Kronik Öksürüğün Nedenleri

1. Üst Solunum Yolu Hastalıkları
   Kronik öksürüğün en sık nedenlerinden biri öksürük sendromudur (Postnazal Drip Sendromu). Rinit, sinüsit ve alerjik reaksiyonlar bu sendromun temel sebeplerindendir.
2. Astım ve Astım Benzeri Hastalıklar
   Astım, özellikle gece veya egzersiz sırasında ortaya çıkan öksürük ile karakterizedir. Öksürük variant astım (CVA) kronik öksürüğün yaygın bir nedenidir.
3. Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH)
   Mide asidinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan irritasyon, kronik öksürüğe yol açabilir. Özellikle yemeklerden sonra ve yatarken artan öksürük bu duruma işaret edebilir.
4. Kronik Bronşit ve KOAH
   Sigara içen hastalarda sık görülen kronik bronşit, mukus üretimiyle birlikte uzun süreli öksürüke neden olur. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) da benzer belirtilerle seyredebilir.
5. Uyku Apnesi Sendromu
   Uyku apnesi, üst solunum yolunun uyku sırasında tıkanmasıyla karakterizedir ve sıklıkla kronik öksürüğe neden olabilir. Apne atakları sırasında oluşan hava yolu tahrişi ve mide asidinin yukarı kaçışı öksürüğe yol açabilir.
6. İdyopatik Kronik Öksürük
   Bütün standart tanı testleri sonucunda belirgin bir neden saptanamayan kronik öksürük vakaları idyopatik olarak kabul edilir. Bu durum, hipersensitivite öksürük sendromu ile ilişkili olabilir ve genellikle sinirsel duyarlılığın artışına bağlıdır.
7. İlaç Kullanımı
   ACE inhibitörleri gibi tansiyon ilaçları, kronik öksürüğün farmakolojik nedenlerinden biridir. Bu tür ilaçları kullanan hastalarda öksürük geçmiyorsa alternatif tedavi düşünülmelidir.
8. Nörojenik ve Psikojenik Nedenler
   Stres ve anksiyete bozuklukları, nörojenik öksürük olarak bilinen kronik öksürük türünün ortaya çıkmasına sebep olabilir.

Tanısal Yaklaşım

1. Hasta Hikayesi ve Fizik Muayene
   Hastanın detaylı hikayesi, öksürüğün süresi, tetikleyicileri ve eşlik eden semptomların sorgulanması gerekir. Sigara kullanımı, ilaç geçmişi ve mesleki maruziyetler de sorgulanmalıdır.
2. Laboratuvar ve Radyolojik Tetkikler
   • Akciğer Grafisi: KOAH, tümör veya interstisyel akciğer hastalıkları gibi patolojileri dışlamak için kullanılır.
   • Spirometri: Astım veya KOAH gibi solunum yolu hastalıklarının tanısında kullanılır.
   • Gastroözofageal Reflü Testleri: GÖRH şüphesi olan hastalarda 24 saat pH monitorizasyonu yapılabilir.
   • Uyku Testleri (Polisomnografi): Uyku apnesi şüphesi olan hastalarda uyku sırasında solunum fonksiyonlarını değerlendirmek için yapılır.
3. Deneysel Tedavi Yaklaşımları
   Çoğu zaman, tanı koymada ampirik tedavi yaklaşımları kullanılır. Örneğin, astım şüphesi olan hastalara bronkodilatör ve inhale kortikosteroid tedavisi verilerek yanıt değerlendirilir.
4. İleri Tetkikler
   Eğer standart testler sonucunda kesin bir tanı konamazsa, bronkoskopi veya bilgisayarlı tomografi gibi ileri görüntüleme yöntemleri uygulanabilir.

Sonuç Kronik öksürük, birçok farklı sistemik hastalığın belirtisi olabilir ve tanı koyma süreci titizlik gerektirir. Hastanın ayrıntılı hikayesi ve uygun laboratuvar testleri ile en olası neden belirlenmeli, hedefe yönelik tedavi uygulanmalıdır. Tedavi sürecinde multidisipliner bir yaklaşım ve hasta takibi önemlidir.

Gabapentin kronik öksürük tedavisinde kullanabilir mi?

Evet, gabapentin, kronik dirençli (refrakter) öksürük tedavisinde kullanılabilir. Yapılan araştırmalar, gabapentinin hem subjektif hem de objektif değerlendirmelerde kronik dirençli öksürük tedavisinde etkili olduğunu ve güvenlik profilinin diğer nöromodülatörlere göre daha iyi olduğunu göstermektedir.

Gabapentin, antikonvülsan ve nöropatik ağrı tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Kronik öksürükte, özellikle idiyopatik vakalarda, nöromodülatör etkileri sayesinde semptomların hafifletilmesinde faydalı olabilir.

Ancak, gabapentin kullanımı sırasında baş dönmesi, uyku hali ve yorgunluk gibi yan etkiler görülebilir. Bu nedenle, tedaviye başlamadan önce bir sağlık profesyoneline danışmanız önemlidir.

Sonuç olarak, gabapentin, kronik dirençli öksürük tedavisinde potansiyel bir seçenek olarak değerlendirilebilir, ancak kullanımına karar vermeden önce doktorunuzla görüşmeniz önerilir.

Kronik Öksürüğe Tanısal yaklaşım (≥3 Hafta Süren Öksürük)

• Hastanın öyküsü ve fizik muayenesi
• Eğer postnazal akıntı sendromu, astım veya gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH) şüphesi varsa:
• İlgili hastalığa yönelik tedavi başlatılır.
• Öksürük düzelirse: Takip edilir.
• Öksürük devam ederse: Tanı sürecine devam edilir.
• Eğer hastanın öyküsü ve fizik muayenesi kesin bir neden göstermiyor veya akciğer parankimal hastalığı şüphesi varsa:
• Göğüs radyografisi (Akciğer filmi) çekilir.
• Öksürüğe eşlik eden belirli durumlar varsa
• Pürülan (irinli) balgam varlığı
• Sigara kullanımı
• ACE inhibitörü kullanımı
• Bağışıklık yetmezliği olan hasta
• Bu durumlarda spesifik değerlendirme ve tedavi uygulanır
• Öksürük düzelirse: Takip edilir.
• Öksürük devam ederse: Tanı sürecine devam edilir.
• Akciğer filmi değerlendirmesi
• Eğer film normal ise veya eski, klinikle ilgisiz bir anormallik gösteriyorsa:
• En sık kronik öksürük nedenlerine yönelik değerlendirme yapılır:
• Üst solunum yolu öksürük sendromu (alerji deri testi, sinüs BT)
• Astım (Solunum fonksiyon testleri)
• Nonastmatik eozinofilik bronşit (balgam eozinofili testi)
• GÖRH (Özofageal pH monitörizasyonu)
• İlgili hastalık saptanırsa: Tedavi edilir.
• Eğer filmde anormallik varsa:
• Anormalliğin türüne bağlı olarak ileri değerlendirme yapılır.
• Hedefe yönelik tedavi başlanır.
• Öksürük düzelirse: Takip edilir.
• Öksürük devam ederse: Daha ileri tetkiklere geçilir.
• Tedaviye rağmen öksürük devam ederse
• Daha az yaygın nedenlere yönelik ileri incelemeler yapılır:
• Balgam testleri
• Yüksek çözünürlüklü akciğer BT (HRCT)
• Özofageal pH monitörizasyonu
• Özofagoskopi
•  Bronkoskopi
• Kardiyak tetkikler
• Öksürük düzelirse: Takip edilir.

Öksürük devam ederse: Tedavi yeterliliği gözden geçirilir. Psikojenik öksürük ancak diğer tüm nedenler dışlandıktan sonra düşünülmelidir.