İlaç Alerjileri

İlaç yan etkilerinden farklı olarak %20 kadar reaksiyon ilaç aşırı duyarlılığı olarak isimlendirdiğimiz, dozdan bağımsız ve önceden tahmin edilemeyen etkilerdir. Bu reaksiyonlara ilaç alerjisi denir. Genel toplumda görülme oranı ilaç alerjileri %6-8 arası çeşitli sıklıklar belirlenmiştir. Erken yâda geç dönemde(bir aya kadar) gelişebilir. En sık penisilinler ve ağrı kesiciler nedendir. Ciddi reaksiyonlar olabilir. Ölüme sebebiyet verebilir. Aile öyküsü, kadın cinsiyet, alerjik hastalık öyküsü olması sık ilaç kullanımı risklerin başında gelir. Belirtileriniz ilaç yan etkileri yâda ilacı içmenize neden olan hastalık belirtileri ile karışabilir. Deneyimli alerji uzmanları değerlendirmeli ve testler yapılmalıdır.

İlaç alerjisi nedir?

İstenmeyen ilaç reaksiyonları doktor reçetelerini ve pratiğini etkileyen ciddi bir toplum sağlığı sorunudur. İlaçlar la yaşadığımız istenmeyen etkiler ilaçların doza bağımlı olarak oluşan önceden tahmin ettiğimiz ve reaksiyonların yaklaşık %80 inini oluşturan ilaç yan etkilerinden oluşur. %20 kadar reaksiyon ise ilaç aşırı duyarlılığı olarak isimlendirdiğimiz, dozdan bağımsız ve önceden tahmin edilemeyen etkilerdir. Bu reaksiyonlara ilaç alerjisi denir.

İlaç alerjilerinin önemli bir bölümü erken hızlı reaksiyon dediğimiz ilaç alımı sonrasında ilk bir saat içinde görülen reaksiyonlardır. Bu reaksiyonlar genellikle IgE aracılıdır. Birde ilaç alımını takiben yaklaşık 1-3 aya kadar uzayabilen geç dönem ilaç alerjileri vardır. Bu reaksiyonlarda daha çok akyuvarlarımız lenfosit hücreler tarafından oluşturulur.

 Ne kadar sıklıkta görülür?

Genel toplumda ilaç alerjileri ile ilgili ne kadar sıklıkta geliştiğine dair net bir veri yoktur. %6-8 arası çeşitli sıklıklar belirlenmiştir. Bu veri eksikliği ve değişimi hasta beyanı göz önüne alındığında çok yüksek %30 rakamlara varmaktadır. Bu şu demektir. Hastalarımız öncelikli olarak ilaçlarla yaşadığı reaksiyonların ilaç yan etkisi mi yoksa ilaç alerjisi mi olduğunu bu konuda deneyimli alerji hekimlerine doğrulatmalıdır.

Hangi ilaçlarla görülebilir?

En sık ilaç alerjisi oluşturan ilaçlar penisilinler, ağrıkesiciler, diğer grup antibiyotikler, genel anestezik, lokal anestezik maddeler, epilepsi ilaçlarıdır. Son yılda Kemoterapi ilaçları ve akıllı aşı uygulamalarına bağlı ilaç alerjileri de hızla artmaktadır. İlaç alerjisi vitaminler, aşılar, tansiyon, kan sulandırıcı ilaçlar ve alerji ilaçlarının kendisine dâhil alerji gelişebilmektedir. Bu konuda şüpheniz olduğunda ilacı kesip, doktorunuza danışınız.

Kimlerde ilaç alerjisi gelişme riski fazladır?

• Sık tüketilme,
• İlacın yapısal olarak büyük molekül ağırlıklı olması,
• İlacın damar yolu yada kas içi enjeksiyon ile uygulanması,
• Sık uygulama gerektiren ilaçlar alerjik reaksiyon açısından risklidir.
• Kadın cinsiyet,
• Daha önce ilaç alerjisi öyküsü olması,
• Ailede ilaç alerjisi öyküsü olması,
• Hastanın alerjik hastalıkları atopisi olması yine riski artıran faktörlerdir.
• Kronik böbrek hastalığı, yetmezliği, karaciğer yetmezliği, kalp hastalıkları ve kanser hastalarının ilaç alerjileri riski artmıştır. Ağır alerjik reaksiyon riski de ve buna bağlı ölüm riski de artmıştır.

Nasıl belirtiler görebilir?

En sık görülen belirti ve semptomlar ürtikeryal döküntülerdir ;elerde ayak tabanlarında kaşıntı; kızarma; yüzde,kolve bacaklarda veya laringeal dokularda anjiyoödem (stridor ile boğazda sıkışmaya veya nadiren boğulmaya yol açan); hırıltı,nefesdarlığı,burun tıkanıklığı, gözlerde kızarıklık, kaşıntı, sulantı; gastrointestinal semptomlar(bulantı karında kramp ishal; ve/veya kulaklarda çınlama, hipotansiyon nöbetve şok durumu.Anafilaksi, IgE aracılı ilaç reaksiyonunun en şiddetli halidir. Nadir olarak ilaca bağlı kansızlık kan hücre sayılarında azalma ve buna bağlı bulgular, ciltte temas egzaması, su toplama şeklinde büllü lezyonlar, yaygın ve yoğun kızarıklık ateş,püstüllü deri lezyonları görülebilir.

İlaç alerjisi gelişen hastalar neden alerji uzmanlarına gitmelidir?

• İlaç alerjisi şüphesi ile ve aktif lezyonlarla başvuran hastanın, şikâyetlerine göre medikal tedavisi yapılması için
• Aktif dönem sona erdikten 1- 6 ay içinde şüpheyi doğrulamak için tanısal ilaç testleri
• Hastanın kullanabileceği emniyetli bir alternatif ilaç bulmak ve ilaç kartı oluşturmak
• Desensitizasyon (yani duyarsızlaştırma )işlemleri için deneyimli alerji uzmanlarına başvurmalısınız.

İlaç alerji testleri nasıl yapılır?

İlk olarak ayrıntılı bir öykü ve muayene yapılır. sonrasında gelişen reaksiyona kullanılan ilaca göre testler belirlenir.

Testler ;ilaçlarla spesifik IgE dediğimiz kan testleri

Deri testleri ilaçla prick

İlaçla deri içi testler intradermal testler (erken okuma geç okuma )

İlaçlarla yama testleri

İlaçlarla oral yada parenteral( damardan yada kas içi enjeksiyon olarak) provokasyon yükleme testleri şeklindedir.  Altın standart test!!! Provakasyon testleridir.bazen tanısal bazen alternatif ilaçlar için yapılır.

İlaçlarla bazofil aktivasyon testleri BAT  ve ilaçlarla lenfosit transformasyon testi LTT şeklinde kan testleri de bakılabilir. Hangi testin yapılacağı hastanın ilaçlarla yaşadığı öyküye direkt olarak bağlı olduğundan laboratuvar hizmetiyle sadece test yaptırmak önerilmez. Doktor önerisiyle test belirlenmelidir. Deneyimli doktorlar bu konuda önem kazanır. Testlerden nasıl faydalanıldığı önemlidir. Gereksiz test önlenir.

İlaç alerjileri nasıl tedavi edilir?

İlaç alerjisi doğrulanmış hastalarda  tedavi için üç seçenek vardır:

•  İlgisiz bir ilacın uygulanması(alternatif)
• İlgili ilacın dikkatli uygulanması
• Suçlu ilaca karşı duyarsızlaştırma

İlgisiz bir ilacın uygulanması: En basit seçenek, söz konusu bozukluk için güvenli ve etkili olan ilgisiz bir ilacın uygulanmasıdır. Ancak alternatif ilaçların etkinlik sorunu ve yüksek maliyetler gibi  riskleri de vardır.

Penisilin alerjisi olan hastalarda bu sorun olur. Penisilin alerjisi olarak etiketlenen hastalar sıklıkla beta-laktam olmayan antibiyotikler alırlar; bu daha pahalı olabilir, yan etkilere neden olabilir ve bazı durumlarda daha az etkili olabilir. Spesifik olarak, penisilin alerjisi tanısını taşıyan hastaların vankomisin veya kinolonlarla tedavi edilme olasılıkları daha yüksektir. Bu geniş spektrumlu antibiyotiklerin kullanımı ilaca dirençli bakterilerin gelişmesine ve yayılmasına katkıda bulunur. Bu yüzden gereksiz yere ilaç kısıtlamak sorun yaratabilir. Alerji doktorunuza danışınız.

İlgili bir ilacın uygulanması: İlaca alerjisi olan hastalar için ikinci alternatif, rahatsız edici ilaca benzer ancak aynı olmayan bir ilaç almaktır.

Benzer ilaçlar arasında çapraz reaksiyon olasılığı kısmen söz konusu alerjik reaksiyonun türüne bağlıdır. Örnek olarak, amoksisiline karşı T hücresi aracılı geç donem ekzantemi olan bir hasta, sefalosporine reaksiyon gösterme açısından düşük risk altındayken, amoksisiline karşı IgE aracılı anafilaksisi olan bir hasta, sefalosporin verildiğinde bir miktar artan risk altındadır. İlgili ilaç, cilt testinin yapılabilir veya başlangıçta kademeli provokasyon yoluyla verilebilir.

Suçlu ilaca karşı duyarsızlaştırma: Üçüncü seçenek, suçlu ilaca karşı duyarsızlaştırmadır. Klasik duyarsızlaştırma, tip I, IgE aracılı alerjilerde tahmin edilebileceği çok başarılıdır, ancak diğer çeşitli immünolojik ve immünolojik olmayan ilaç reaksiyonları için değişken başarı ile kademeli doz artırımı denenebilir. Sadece deneyimli alerji uzmanları yapabilir.